Kolno: małe miasto, wielkie historie

Tego szukamy w Kolnie

Przekonaj się, co kryje się pod najczęściej wyszukiwanymi frazami internautów, takimi jak: Kolno praca, pogoda Kolno, Kolno, Dwór Rogiński Kolno, gmina Kolno.

Jeśli jesteś osobą, która chce dowiedzieć się czegoś więcej o Kolnie, tutaj możesz przeczytać kilka słów o jego historii.

Gród, który dał początek miastu, został założony w czasach wczesnego osadnictwa mazowieckiego, w XI i XII wieku, wzdłuż rzeki Pisą, około 7 km na północny-zachód od obecnego miasta. Pierwotne Kolno znajdowało się na piaszczystym wzniesieniu, otoczone wodami rzeki Pisy z jednej strony oraz rozległymi bagnami z drugiej strony. Miejsce to miało znaczenie strategiczne i handlowe, stanowiąc punkt graniczny między ziemiami polskimi a jaćwieskimi, a następnie krzyżackimi.

Nadanie praw miejskich, wzorowanych na prawie chełmińskim, miało miejsce 28 czerwca (lub 30 czerwca) 1425 r., dokonane przez księcia mazowieckiego Janusza I, znanego jako Janusz Starszy. Przywilej lokacyjny przyznawał mieszczanom wolność sądów, zwalniał miasto spod jurysdykcji urzędników książęcych oraz znosił cła. Mieszkańcy otrzymali także prawo do budowy łaźni, zakładania strzygalni, wagi, swobodnego wyrębu drzew w pobliskiej puszczy oraz połowu ryb w jeziorach.

Ten dokument lokacyjny miał kluczowe znaczenie dla dalszego rozwoju i roli miasta. Przyspieszył on rozwój Kolna i podniósł jego znaczenie jako ośrodka handlowego i kulturalnego.

Miasto rozwijało się na pewno przez kilka dziesięcioleci przed nadaniem praw miejskich. W jego obrębie znajdował się dwór książęcy, a samo nadanie praw miejskich dotyczyło podgrodzia. Dowodem na znaczenie ówczesnego Kolna nad Pisą jest również wczesna budowa kościoła św. Katarzyny w ostatnim ćwierćwieczu XIV wieku.

W wyniku wzrostu osadnictwa na Wyżynie Kolneńskiej, a także zmniejszenia znaczenia rzeki Pisy jako szlaku handlowego na rzecz dróg lądowych, oraz ograniczonej przestrzeni na pierwotnym terenie pierwszego Kolna, miasto to zostało przeniesione na nowe miejsce nad rzekę Łabnę, gdzie istnieje do dzisiaj. Przeniesienie to zostało dokonane przez księcia mazowieckiego Bolesława IV w okresie między 1434 a 1443 r. Nowe miejsce otrzymało 47 włók ziemi, w tym 4 włóki wójtowskie, 2 włóki plebańskie, ogrody i łąki nad rzekami Łabną i Pisą oraz łąki bartne w puszczy Zagajnicy. Ponadto, do nowego miasta zostało włączonych 14 włók ziemi z wsi Zabiele.

Nowe miasto Kolno zostało założone według charakterystycznego dla średniowiecznych miast układu szachownicy, tworząc wydłużony owal, który rozciągał się na wzniesieniu z północnego-wschodu na południowy-zachód. Działki miejskie sięgały do łąk nadrzecznych od strony południowej, a dwór książęcy znajdował się na bardziej wysuniętym obszarze na południowo-wschodnim krańcu. Miasto było naturalnie obronione przez bagna otaczające je z trzech stron.

W centrum miasta znajdował się duży rynek, z którego wychodziło osiem ulic - po dwie w każdym narożniku. Na północno-zachodniej części rynku znajdował się drewniany kościół św. Katarzyny otoczony cmentarzem, który również został przeniesiony z poprzedniego miejsca wraz z miastem.

Po przeniesieniu na nowe miejsce, miasto Kolno szybko się rozwijało i z czasem stało się ważnym centrum administracyjnym na tym terenie, zastępując w tej roli Nowogród. Kolno zostało siedzibą starostwa i sądów. Pierwszym odnotowanym burmistrzem miasta w 1452 roku był Vank.

Wzrost liczby szlachty osiedlającej się w mieście spowodował pewne różnice w warstwach społecznych ludności miejskiej. Mieszczanie o szlacheckim pochodzeniu zajmowali głównie najważniejsze stanowiska w strukturach miejskich. Szlachta, która przenosiła się do miasta i przyjmowała prawa miejskie, często wstępowała do stanu kupieckiego, natomiast kmiecie głównie angażowali się w rzemiosło. Jednakże granice między tymi grupami społecznymi były płynne, a różnice często się zacierały.

W drugiej połowie XV wieku Kolno stawało się coraz bardziej rozwiniętym ośrodkiem administracyjno-handlowym dla otaczających ziem. Jako siedziba sądów ziemskich i grodzkich, między przedstawicielami księcia mazowieckiego a mistrzem krzyżackim ustalono, że w latach 1472-1490 Kolno będzie miejscem wspólnych sądów komisarskich mazowiecko-krzyżackich. Te sądy miały rozstrzygać, w imieniu księcia mazowieckiego i mistrza krzyżackiego, sprawy dotyczące zajęć pogranicznych ziem i młynów, uciekinierów oraz kradzieży popełnianych przez mieszkańców obu stron.

Po bezpotomnej śmierci Janusza II, tereny Kolneńskie przeszły pod władanie księcia mazowieckiego Konrada III Rudego aż do jego śmierci w 1503 r. Po jego odejściu, rządy w księstwie sprawowali jego dwaj małoletni synowie: Stanisław i Janusz, z matką, Anną Radziwiłłówną, jako regentką. Kiedy książęta dorastali, przejęli rządy po matce w 1517 r.
Po śmierci książąt Stanisława i Janusza, ostatnich przedstawicieli rodu Piastów na Mazowszu, w 1529 r. Kolno wraz z całym Mazowszem zostało włączone do Korony Polskiej.

Od XV wieku do połowy XVII wieku, podobnie jak inne miasta w Polsce, Kolno doświadczało swojego złotego wieku. Odzyskanie dostępu do morza przyczyniło się do ożywienia handlu, zwiększenia bogactwa i wzrostu popytu na produkty przemysłowe. W XVI wieku Kolno stało się ważnym centrum handlu z Prusami, leżąc na szlaku handlowym Warszawa – Łomża – Kolno – Królewiec. Był to trakt, którym przewożono futra, skóry, korzenie, bydło i inne towary. Chociaż handel rzeczami transportowanymi wodą rzeką Pisą z Prus miał tylko częściowy wpływ na rozwój miasta, to jednak znacząco wpłynęło na jego prosperowanie.

Kolno, będąc miastem powiatowym i niegrodowym starostwem, do połowy XVI wieku pełniło dwie główne funkcje: administracyjną i sądowniczą. Urząd grodzki w Kolnie od XVI wieku aż do rozbiorów Polski był reprezentowany przez starostę lub podstarościego oraz sędziego grodzkiego, którzy pełnili obowiązki w jednej osobie.

W połowie XVIII wieku, miasto Kolno zaczęło powoli odzyskiwać siły po okresie upadku dzięki rozwijającemu się handlowi na szlaku do Królewca. Dzięki organizacji jarmarków, targów oraz obecności komory celnej, miasto zyskało na znaczeniu, co przyczyniło się do wzrostu liczby mieszkańców oraz rozwinięcia rzemiosła. Kolno pełniło wówczas rolę głównego centrum handlowo-usługowego dla pobliskich terenów. Głównymi towarami wymienianymi podczas handlu były bydło, ryby, trzoda chlewna oraz tekstylia.

Wszystkie te pozytywne zmiany doprowadziły do szczególnego wydarzenia, jakim było nadanie miastu herbu i pieczęci przez Stanisława Augusta Poniatowskiego. Miało to miejsce 13 października 1765 r., a akt ten potwierdził wszystkie dotychczasowe prawa i przywileje miasta. Herb Kolna zawierał postać św. Floriana, patrona walki z pożarami, co było szczególnie ważne w kontekście licznych pożarów, które dotknęły miasto.

W 1777 r. Kolno miało już 189 domów i liczyło 1134 mieszkańców, co było większą populacją niż Łomża w tamtym czasie. W latach osiemdziesiątych XVIII wieku, dzięki staraniom miejscowego plebana, ks. Wojciecha Kołomyjskiego, odbudowano szpital na przedmieściu Łabna. Dodatkowo prowadzono szkołę, do której uczęszczali chłopcy, oraz powstał browar i nowe zabudowania folwarczne, co dalej przyczyniło się do rozwoju miasta.

W 1866 r. Kolno ponownie stało się miastem powiatowym. Nowe władze powiatowe były głównie złożone z wysłanych z Rosji urzędników i oficerów. Język rosyjski został wprowadzony jako urzędowy. W tym samym czasie, władze carskie dążyły do osłabienia samodzielności kościoła katolickiego, w celu zatracenia odrębności polskich ziem. W latach osiemdziesiątych w Kolnie funkcjonowały sąd pokoju, stacja pocztowa, telegraf, apteka, browar, wiatrak, dwa młyny, 30 sklepów oraz 18 szynków.

W 1932 r. po zniesieniu siedziby powiatu miasto Kolno zaczęło upadać, wyludniło się i w 1939 r. zamieszkiwało je tylko 5163 osób, z czego prawie 70% stanowiła ludność żydowska. 1 kwietnia 1939 r. Kolno zostało włączone do województwa warszawskiego.

Po wybuchu II wojny światowej, już 8 września 1939 r. Kolno znalazło się pod okupacją niemiecką. W szkole podstawowej Niemcy urządzili szpital polowy. Jednak pierwsza okupacja niemiecka w Kolnie trwała tylko trzy tygodnie.

W 1975 r.  w wyniku nowego podziału administracyjnego Polski Kolno straciło status siedziby władz powiatowych. Powołany został Urząd Miasta i Gminy, który wszedł w skład nowego województwa łomżyńskiego.

Demokratyczne przemiany, które rozpoczęły się w Polsce w 1989 r., stanowiły fundament budowy II Rzeczypospolitej. W wyniku ustaleń „okrągłego stołu”, 4 czerwca 1989 r. odbyły się wybory do sejmu i senatu, w których po raz pierwszy uczestniczyli kandydaci opozycji związani z ruchem „Solidarność”. Wyniki tych wyborów okazały się niekorzystne dla rządzącej koalicji, co wskazało na znaczącą zmianę polityczną w kraju.

Sięgnij po więcej informacji od Twojego Miasta!

Fakty
Pogoda
Dane statystyczne